داوطلبی که برای کسب رتبه مرغوب تلاش می‌کند باید بداند که پذیرش در رشته دلخواه منوط به کسب نمره کل (تراز) مناسب و متناسب با رشته مذبور است. سقف نمره کل معادل ۱۰.۰۰۰ است که حاصل‌جمع بیشترین نمره خام کل و معدل مؤثر ۲۰ است. کسب این نمره به سادگی ممکن نیست و رتبه‌های برتر می‌توانند تا حوالی نمره کل ۹.۸۰۰ نزدیک شوند.
محاسبه نمره کل (تراز)
معدل مؤثر
سازمان سنجش، معدل اعلام شده در فرم نام‌نویسی آزمون ارشد را در «عدد ویژه» که بین «۱» تا «۱.۰۸» است ضرب می‌کند و معدل مؤثر را محاسبه می‌کند. «ضریب ویژه» مبتنی بر ارتباط رشته تحصیلی دوره کارشناسی با رشته ارشدی که انتخاب کرده‌اید، و سطح کیفی دانشگاه دوره کارشناسی‌تان محاسبه می‌شود. ضریب ویژه برای داوطلبانی که در رشتهای غیر از رشته دوره کارشناسی‌شان شرکت می‌کنند، معادل «۱» است. دیده شده است که نمره خام کل داوطلبان دهک‌بندی می‌شود و چند درصدی بر ضریب ویژه داوطلبانی که نمره خام کل‌شان در دهک‌های بالا باشد افزوده می‌شود. علی‌الظاهر؛ داوطلبان تغییر رشتهای هم مشمول این گشاده‌دستی می‌شوند.
اخذ مدرک از دانشگاه معتبر، هم موجب افزایش مقدار ضریب ویژه می‌شود. دانشگاه‌های کشور در چهار دسته کیفی رتبه‌بندی شده‌اند. سطح کیفی «الف» مشتمل بر دانشگاه‌های تهران، شریف، علامه، بهشتی، علم و صنعت، خواجه نصیر و دانشگاه‌های شهرهای بزرگ مانند اصفهان و تبریز و مشهد و شیراز و چند دانشگاه خاص دیگر؛ سطح کیفی «ب» مشتمل بر دیگر دانشگاه‌های ملی و دانشگاه‌های درست و درمان آزاد، و سطح‌های کیفی «ج» و «د» مشتمل بر دیگر دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی کشور اعم از پیام نور، غیرانتفاعی و علمی‌کاربردی است.
به طور مثال؛ معدل مؤثر برای لیسانس فیزیک دانشگاه تهران با معدل خام ۱۲.۶۲ در محدوده رتبه‌های ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ بین ۱۲.۶۰ تا ۱۲.۷۰ و در محدوده رتبه‌های ۴۰۰ تا ۶۰۰ بین ۱۲.۸۰ تا ۱۳.۰۵ محاسبه شده است.
نمره خام درس
نمره خام هر درس حاصل کسر تعداد تست‌های غلط از سه برابر تعداد تست‌های درست، تقسیم بر سه برابر تعداد کل تست‌های آن درس است:
نمره خام کل
نمره خام هر درس یک‌بار محاسبه می‌شود، اما برای هر گرایش، یک «نمره خام کل» اختصاصی محاسبه می‌شود. یعنی به تعداد گرایش‌ها، نمره خام کل محاسبه و اعلام می‌شود. «نمره خام کل» برای هر گرایش از مجموع ضرب نمره‌های خام هر درس در ضریب درس تقسیم بر مجموع ضرایب محاسبه می‌شود:
ضریب هر درس متناسب با گرایش محاسبه می‌شود. به طور مثال، درس عمومی «ریاضی و آمار» در گرایش فناوری اطلاعات ضریب «۲» و در گرایش کارآفرینی ضریب «۳» دارد؛ یا، درس تخصصی «پژوهش عملیاتی» در گرایش فناوری اطلاعات ضریب «۲» و در گرایش کارآفرینی ضریب «۰» دارد.
دانستن شیوه محاسبه نمره خام درس و نمره خام کل برای هر گرایش برای داوطلبان بسیار مهم است. دوستی که شرکت در گرایش کارآفرینی را مطلوب می‌داند، باید در ۱۵۰ دقیقه به ۱۵۵ تست پاسخ دهد، حال آنکه در گرایش فناوری اطلاعات در در همان زمان باید به ۱۸۰ تست پاسخ دهد. این‌قبیل تحلیل‌ها به داوطلب کمک می‌کند تا ترکیب درس‌ها را هوشمندانه بچیند!
نمره علمی و تراز
پیش‌تر گفته شد داوطلبان آزمون ارشد برای کسب بیشترین امتیاز از هشتاد درصد نمره کل آزمون تلاش می‌کنند؛ یعنی، کسب بیشترین «نمره خام کل» آزمون ارشد، معادل هشتاد درصد نمره علمی است. نکته بسیار مهم کنکور ارشد در بطن همین «نمره علمی» نهفته است. هستند داوطلبانی که مبنای محاسبه نمره علمی را پاسخ‌گویی درست به تمام تست‌ها قلمداد کرده‌اند. در حالی که چنین نیست؛ چرا که، نمره علمی هر داوطلب از «تقسیم نمره خام کل در هر گرایش بر بالاترین نمره خام در همان گرایش» محاسبه می‌شود. پس، داوطلبی که بالاترین «نمره خام کل» در یک گرایش را کسب کند، نمره علمی یک، و مبنای محاسبه نمره علمی دیگر داوطلبان ارشد می‌شود. نمره کل (تراز ) حاصل‌ضرب عدد ۱۰۰ در حاصل‌جمع معدل مؤثر و حاصل‌ضرب نمره علمی در عدد ۸۰ است:
منبع:ارشد باز
